Geçen hafta bademin kan şekeri üzerindeki etkisi değerlendiren bir çalışmadan bahsetmiştim. Aslında badem gibi kuru yemişlerin en çok üzerinde durulan etkileri kalp ve damar işlevlerini destekleyici ve özellikle total kolesterol ve kötü kolesterol (LDL) seviyelerini düşürürücü özellikleridir.
Bilimsel literatürde Tatlı Bademin kolesterol üzerinde etkilerini değerlendiren en az oniki klinik çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar sonucunda 2010 yılında Amerikan Tarım Bakanlığı tarafından yayımlanan “Amerikalılar için Beslenme Rehberinde” (DASH) bademin total ve LDL kolesterolü düşürmek amacıyla kullanılması önerilmektedir. Şimdiye kadar yayımlanan klinik çalışmalarda gönüllülere günde 25 ile 100 gram arasında kavrulmamış tam badem verilmiştir. Badem miktarının artması ile etkinin de bir miktar kuvvetlendiği belirtilmektedir. Ancak badem içerisindeki bileşenlerin ortak bir şekilde kolesterol üzerindeki etkiye katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Nitekim badem yağının da tek başına plazma lipit seviyeleri üzerinde benzer etkileri gözlenmiştir. Bir porsiyon (28 gram) badem yenilmesi ile alınan toplam yağ 15 gram civarındadır ve bu yağın büyük bir kısmı doymamışlık bakımından zengin (yüzde 90-95) oleik asittir. Bu etkisi muhtemelen besinlerdeki karbohidrat ve doymuş yağ yerine bademdeki tekli ve çoklu doymamış yağ bileşenlerinin geçmesi ile açıklanmaktadır.
Badem içerisinde bulunan ve kolesterol düşürücü etkiye katkı sağlayabilecek diğer bileşenler arasında selüloz bakımından zengin lif, fitosteroller ve E vitamini dikkati çekmektedir. Kuruyemişler arasında çözünmeyen lif içeriği bakımından en zengin olanı bademdir; bir porsiyonun (28 gram) 3 gramı çözünmeyen liften ibarettir. Bu suretle bağırsak içeriğinin artarak dolu kalması ve dolayısıyla uzun süre doygunluk hissedilmesinin yanı sıra besinlerdeki kolesterolün emilimini engellediği düşünülmektedir.
Başlıca fitosteroller içeriği olarak beta sitosterol (100 gram bademde 118 miligram) besinlerle alınan kolesterolün emilimini engelleyerek atılmasını sağlamaktadır. Bademde bulunan protein ve arjinin de muhtemelen kolesterol düşürücü etkiye katkıda bulunduğu ileri sürülmektedir. Bir porsiyon bademin bileşimde bir insanın günlük ihtiyacının yarısı karşılayabilecek oranda E vitamini (alfa tokoferol) bulunmaktadır. E vitamini kuvvetli antioksidan etkiye sahiptir ve LDL kolesterolün oksitlenmesini önlediği ve bu suretle bademin etkisine katkısı olduğu bildirilmektedir. Bademin zengin olduğu bir başka bileşen ise mağnezyumdur. Bir porsiyonunda günlük önerilen mağnezyum miktarının yaklaşık beşte biri civarında olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca kalsiyum içeriği bakımından da dikkati çekmektedir.
Yeni yayımlanan ve İran’da 30 hafif hiperlipidemik gönülül üzerinde yürütülen bir klinik çalışmanın sonuçları da yukarıda bahsedilen bulguları doğrulamaktadır. Dört hafta boyunca günde 60 gram tatlı badem verilmesi ile izlenen biyokimyasal değerler içerisinde bademin LDL kolesterol ve apolipoprotein-B üzerinde belirgin etkisi bulunduğu gözlenmiştir. Araştırıcılar badem tohumunu çevreleyen kahverenkli zar bileşiminde bulunan fenolik bileşiklerin antioksidan etkisine dikkati çekmektedirler.
