Geçen hafta gazetelerde “Bergamotlu çayın kolesterolü düşürüp kalp krizini önlediğine” ilişkin bir haber dikkatimi çekti. Bu haberin aslını bulmak için yaptığım incelemede haberin İngiliz Telegraph gazetesinde 30 Mart tarihinde çıkan bir haberden alıntı olduğunu gördüm. Haberde çay düşkünü İngilizlerin, Kraliçenin sarayından en köşedeki çayhanelere kadar beş çaylarında tercih ettikleri bergamotlu çayın (Earl Grey) İtalyan araştırıcılar tarafından kolesterolü düşürdüğü, kolesterol ilacı statinler kadar etkili olduğu vurgulanmıştı. Şüphesiz İngilizleri ve bergamotlu çay seven benim gibi kişileri sevindirecek bir haber. Ancak acaba bilimsel olarak ne derecede doğru?
Bilimsel kaynaklarda yaptığım araştırmada ise haberin “maalesef” yanıltıcı olduğunu gördüm. Haberi hazırlayan gazetecinin konu hakkında bilgisiz olmasından kaynaklanan bir yorum, şüphesiz. Bilindiği gibi bergamotlu çaylarda koku vermesi için bergamot meyvelerinin güzel kokulu “uçucu yağı” kullanılır. Hâlbuki İtalyan araştırıcıların kolesterol hastalarında statinler kadar etkili buldukları madde, bergamotun içerisindeki polifenolik yapıdaki flavonoitlerdi. Flavonoitler uçucu yağ içerisinde bulunmazlar. Zaten araştırmada kullanılan bu flavonoit özütü bergamot meyvesinin o güzel kokulu uçucu yağını taşıyan kabukları soyulup atıldıktan sonra kalan meyvenin sıkılması ile elde ediliyor. Meyve suyu ayrıca zararlı etkiye sahip olabilecek ışığa karşı hassasiyeti artırıcı etkili bileşenleri (furanokumarinler) uzaklaştırılacak şekilde işlem görmüş.
Araştırma yapılan kan analizinde serum trigliserit ve kötü kolesterol (LDL) değerleri yüksek bulunan dislipidemi hastaları üzerinde yürütülmüş.
İlk çalışmada 237 hasta çeşitli şekillerde gruplandırılarak 30 gün süreyle farklı miktarlarda günlük olarak bergamot polifenol özütü verilmiş ve sonuçta bergamotun polifenol özütünün kolesterolün yanı sıra yüksek kan şekerini de düşürdüğünü, etkisinin düşük dozda statin (kolesterol ilacı) kadar yüksek olduğunu tespit etmişler. Özellikle statin tipi kolesterol ilaçlarının yan etkilerinden olumsuz etkilenen kişiler için iyi bir alternatif olabileceğini ileri sürmüşler.
Çalışmanın devamında yine 30 gün süresince gelişigüzel gruplandırılan (15-16 kişilik) 77 yüksek kolesterol hastalardan bir gruba boş ilaç (plasebo), iki gruba iki farklı dozda statin grubu bir kolesterol ilacı (rosuvastatin; 10 ve 20 miligram), bir gruba bergamotun polifenolik bileşiklerini içeren özütü (1000 miligram) ve son gruba da bergamot polifenolik özütü ve kolesterol ilacı birlikte verilmiş. Süre sonunda yapılan ölçümlerde Bergamot polifenolik özütünün total kolesterol, LDL-kolesterol, LDL/HDL kolesterol oranını düşürdüğü; ayrıca damarlarda oksidatif hasara yol açtığı bilinen çeşitli belirteçlerin (malondialdehit, oksiLDL reseptör LOX-1, forboPKB) miktarını düşürdüğü gözlemlenmiş. Sonuç olarak yapılan değerlendirmede yüksek kolesterol hastalarında düşük dozda kolesterol ilacının yanı sıra bergamot polifenolik özütünün verilmesinin daha etkin bir tedavi sağlayabileceği, hastalarda damar hasarlarının önüne geçilebileceği sonucuna varılmış.
Görüldüğü gibi tüm dünyada yazılı ve sözlü basında yeterli bilgi donanıma sahip olmayan kişiler tarafında yapılan hatalı yorumlar insanları yanlış yönlendirebiliyor. Belki bazıları masumca kabul edilebilir, ancak özellikle sağlık söz konusu olduğunda bazen son derece riskli sonuçlar doğurabilir.
Gliozzi M. ve ark., 2013: Bergamot polyphenolic fraction enhances rosuvastatin-induced effect on LDL-cholesterol, LOX-1 expression and protein kinase B phosphorilation in patients with hyperlipidemia. International Journal of Cardiology 170, 140-5.
Mollace V, ve ark., 2013: hypolipidemic and hypoglycaemic activity of bergamot polyphenols: From animal models to human studies. Fitoterapia 82, 309-16.
