Bu yılın sağlık ürünü modası NONİ meyvesi mi?
Geçtiğimiz yıllarda “Kuşburnu meyvesi”, “keten tohumu” ve son olarak “altın çilek meyvesi” ilgi odağı olmuş ve bu bitkiler ve içerisinde bu bitkileri taşıyan sağlık ürünleri yoğun bir talep görmüştü. Öyle ki, ülkemizde yetişmeyen altın çilek üreticiler tarafından yetiştirilmeye başlanmış, herhangi bir zayıflatıcı özelliği bulunmamasına rağmen içerisine sibutramin ilave edilerek hazırlanan zayıflama ürünleri yok satmıştı.
Geçen hafta gazetelerde Victoria’s Secret’in ünlü mankenlerinden biri olan Miranda Kerr’in yazdığı kitapta onüç yaşından beri noni meyvesinin suyunu içerek bağışıklık sistemini kuvvetlendirdiğini, cildinin güzel ve yumuşak olmasını sağladığı haberi yer alıyordu. Sanırım önümüzdeki yılın popüler meyvesi Noni olacak. Raflarda çeşit çeşit noni’li ürünler, zayıflatıcı, maksimum güçlü!, antiaging kremler ve diğerleri. Peki nedir bu Noni?
Noni nedir?
Bilimsel adı ile Morinda citrifolia, küçük ağaç ya da çalı şeklinde ve anavatanı Güney Asya olmasına karşılık tropik bölgelerde kültürü yapılıyor. Meyveleri olgunlaşmamış dut meyvesine benzediğinden “Hint dutu” diye isimlendiriliyor. Amerika Birleşik Devletlerin meyve suyu satış miktarının 1999 yılında 33 milyon dolardan 2005’de 250 milyon dolara çıktığı bildiriliyor. Avrupa Komisyonu tarafından meyve ezmesi ve meyve suyunun geçtiğimiz yıl yeni bir besin öğesi olarak 2003 yılında kabul edilmesinden sonra Avrupa ülkelerinde de giderek daha fazla ilgi görmeye başladı. Dolayısıyla meyve püresi ve meyve suyunun içeriğine ve etkiniğine ilişkin ayrıntılı yayınlar sıklaştı. Meyve püresi lif, protein ve yağ bakımından fakir, ancak karbonhidrat içeriği dikkati çekiyor (yüzde 7-10). Temel besin öğeleri olarak C vitamininin yanı sıra beta-karoten (A vitamini), B3 (niasin) vitamini taşıyor. Mineral bakımından potasyum, fosfor, kalsiyum yüksek miktarlarda ancak miktarları besin değeri olarak yeterli değil, buna karşılık mangan ve selenyum içeriği besin değeri olarak dikkati çeken oranda. Bu temel bileşenlerin haricinde iridoit tipi bir bileşen (deasetilasperulozit) yüksek oranda taşıyor. İridoitler acı lezzete sahip olduğu için iştah açıcı olarak yararlanılan fitokimyasallardır. Bu nedenle noni meyve suyunun diğer meyve suları (üzüm suyu) ile karıştırılarak ya da fermente edildikten sonra pazarlandığı görülüyor.
Sağlık için yararlı mı?
Noni hakkında yazılmış kitaplar, broşürler, internet sitelerinde sağlık için yararlarına ilişkin çok sayıda iddia pompalanıyor. Toplumu en çok ilgilendiren kanser, depresyon, şeker hastalığı, kalp ve damar hastalıkları, ilaç bağımlılığı ve tabi ki şişmanlık. Yan, aynı altın çilek gibi popüler yapılmak istenen diğer bitkisel ürünlerde olduğu gibi bir senaryo. Bu etkileri 1985 yılında yayımlanan çalışmada çoğunlukla zeronin adı verilen bir alkaloit ile ilişkilendirilmiş, ancak ne bu maddenin yapısı biliniyor, ne de söz konusu etkileri destekleyen başka çalışmalar var. Yani bu etkilerinin doğru olup olmadığı tartışmalı.
Kaynaklara bakıldığında Noni bitkisinin meyvelerinin yanı sıra, yaprak ve kökleri ile ilgili çalışmalar da var. Bu bakımdan öncelikle meyveler ile ilgili olanları ayırmak gerekiyor. Yani yaprak ve köklerin etkisini meyveden beklememek gerekir. İnternet sitelerinde noni meyvelerinin yararlarına ilişkin çok sayıda bilgi mevcut. Şimdiye kadar yayımlanan deneysel (deney hayvanı ya da hücre kültürü) çalışmalarda meyvelerinin iltihap giderici, antioksidan, sinir harabiyetini önleyici (nöroprotektif), yatıştırıcı (GABAerjik etkili), insülin salımını artırıcı, tansiyon düşürücü, karaciğer işlevlerini koruyucu, etkileri tespit edilmiş. Ancak klinik olarak etkinliğini ortaya koyabilecek çalışma yok gibi. Amerika’da Ulusal Sağlık Enstitüsü tarafından desteklenen bir çalışmada kanser hastalarında kemoterapi sırasında klinik olarak uygulandığında kanser ilacının zararlarının hafifletilmesinde yararlı olabileceği sonucuna varılmış. Şeker hastalarındaki yararı konusunda yapılan bir çalışmada ise 34 diyabetik hastaya üç hafta süre ile noni meyve suyu verildiğinde kan şekeri ve lipit seviyesi üzerinde belirgin bir yararı gözlenememiş.
Yararı konusunda henüz önemli bir avantaj tespit edilememesine karşılık güvenilirliği konusunda yapılan çalışmalarda güvenilir olduğu, belirgin bir zararının bulunmadığı ifade ediliyor. Bu yıl yayımlanan ve 14 yaşında bir çocukta noni suyu içmesine bağlı olarak gözlenen karaciğer harabiyetinin yanlış alarm olduğu yapılan bilimsel rapor ile bildiriliyor.
Noni şişirilmiş bir balon mu?
Kaynakları araştırırken Noni meyvesinin son zamanlarda Amerika’da Florida eyaletinde yetiştirilmeye başlandığı bilgisi dikkatimi çekti. Bu durum bende tam bir Amerikan reklam pompalaması şüphesi yarattı. Ünlü ve güzel model bir kitap yazıyor ve onüç yıldan beri noni meyve suyu içtiğini söylüyor (kendi mi yazdı acaba!; şimdiden dilimiz dahil onüç dile çevirisi yapılmış). Gerisini siz düşünün artık. Sonuç olarak noni meyvesinin daha önce popülerlik kazandırılan altın çilekten fazla bir yararı bulunduğunu düşünmüyorum. Benden uyarması. Bekleyip göreceğiz.
