Yüksek oranda sebze ve meyve tüketiminin kalp ve damar hastalıkları bakımından yararlı olduğu artık herkes tarafından bilinen bir gerçek. Genel olarak bu yararın taşıdıkları polifenolik bileşiklerden (prosiyanidin, antosiyanin, flavonol, vd) kaynaklandığı kabul edilmektedir. Şüphesiz sebze ve meyvelerin yararlarını sadece belirli bileşenlerine sınırlamak yanlış bir yaklaşım. Günlük beslenmemizde yer alan sebze ve meyvelerin proteik ve oligo- ve poli-sakarit yapısındaki bileşenlerinin yanı sıra vitaminler, mineraller ve diğer bileşenlerinin sağlığımızın korunmasında temel rol oynadığı biliniyor.
Besinlerin nitrat içeriği önemli
Günlük beslenmemizde belki de pek fazla dikkat etmediğimiz bir sebze içeriği grubu ise nitrat bileşenleri. Yeşil sebzeler ve özellikle pancar kökünün nitratlar (NO3-) bakımından zengin olduğu bildiriliyor. Besinlerle alınan nitrat bileşikleri vücutta önce nitrit (NO2-) ve ardından nitrik oksite (NO) indirgenmektedir. Nitrik oksit vücutta bir çok fizyolojik olayda rol oynayan önemli bir mediyatördür; kan akımını ve kasların kasılmasını düzenler, miyosit başkalaşımı, glukoz ve kalsiyum dengesi, mitokondriyal solunum ve biyojenezde görev alır. Peki bu fizyolojik değişimin bize ne gibi yararları olabilir?
Vücut performansında artış
Geçen yıl yayınlanan bir çalışmada, günde yarım litre pancar kökü usaresinin 4-6 gün süreyle uygulanması ile hafif yoğunlukta ekzersiz programı uygulanan kişilerde oksijen tüketimini azalttığı, ağır ekzersiz uygulanan kişilerde ise yorgunluğu belirgin bir şekilde geciktirdiği bildirilmektedir. Aynı araştırma grubunun Kasım 2010 ayı içerisinde yayınlanan çok yeni bir çalışmasında ise yine yarım litre pancar suyunun kısa (ikibuçuk saat) ve uzun (onbeş gün) süreli uygulanması ile gözlenen etki farklılıkları incelenmiş. Uygulama sonuçlarının değerlendirilmesinde şu parametreler göz önüne alınmış; istirahat durumunda kan basıncı değişimleri, orta yoğunlukta ekzersizde ve koşu bandında rampa çıkışı modunda fizyolojik cevaplarda gözlenen değişim.
Çalışma, belirli sınırlar içerisinde vücut ölçülerine sahip sekiz genç (23-35 yaş arası) üzerinde yürütülmüş. 10 günlük önhazırlama programı içerisinde gönüllülerden dördüne günde yarım litre pancar kökü usaresi ve diğer dördüne ise yaban mersini meyvesi suyu (plasebo; boş deney) verilmiş. Bu süre sonunda gönüllülerin kan basıncı ve performansları kaydedilmiş. Ardından, 15 gün süre ile daha önce yaban mersini meyvesi suyu verilenlere pancar usaresi ve daha önce pancar usaresi verilenlere ise yaban mersini meyvesi suyu uygulanmış (her iki içecek de sabah ve akşam 250 mililitre –büyük bardak- olacak şekilde iki eşit parçada verilmiş). Bu suretle her iki grubun da pancar usaresi ve yaban mersini meyvesi suyu içmesi sağlanmış. İkibuçuk saat (kısa süreli etki), beş ve onbeş gün sonra kan plazmasında nitrit derişimi ve kan basıncında (sistolik ve diastolik) değişimler ölçülmüş.
Kan plazmasının nitrit derişiminde ikibuçuk saat sonra yüzde 39, onbeş gün sonra ise yüzde 46 artış tespit edilmiş. Kan basıncında ise ancak 12.nci günden sonra yüzde 4’lük bir azalma sağlanmış. Bu değer belki ufak gibi görülüyor ama klinik olarak kalp krizi riskinde yüzde 22 ve koroner kalp hastalığı riskinde ise yüzde 16’lık bir azalma sağlayabileceği bildiriliyor. Pancar kökü suyu verilen kişilerde koşu bandı performanslarında da belirgin bir artış tespit edilmiş. Diğer taraftan, yaban mersini meyvesi suyu verilen gruptaki kişilerde nitrit ve kan basıncı değişimlerinin dikkate değer olmadığı, koşu bandı performalarında ise herhangi bir artış bulunmadığı gözlenmiş.
