Sigara tiryakilerinin sigarayı bırakırken katlandıkları en önemli sorun nikotin eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan yoksulluk sendromu. Sigarayı bırakmaya çalışan tiryakilerde nikotin eksikliğine bağlı olarak “kafam çalışmıyor, algılayamıyorum” şeklinde “mekânsal çalışma bilinci” sorunları sık görülür. Bu nedenle kişilere belirli bir süre sabit seviyede nikotin verilerek bu şikâyetlerin hafifletilmesine çalışılır. Ancak yine de bu uygulamanın uzun süreli denemelerde kısıtlı yararı ve olası yan etkileri nedeniyle alternatif seçenekler araştırılmaktadır. Yapılan bazı deney hayvanı çalışmalarının sonuçları sarı kantaron (Latince bilimsel adı ile Hypericum perforatum) bitkisinin sigara yoksulluğu tedavisinde yararlı olabileceğini düşündürmektedir. Bu konuda bilimsel tasarıma (kontrollü, randomize) uygun bir klinik çalışmada özel sarı kantaron özütünün (Ze 117) bu durumdaki etkinliği incelenmiş.
18 ile 60 yaşları arasında son 5 yıldır sigara tiryakisi olan ve günde en az 10 sigara içen 20 gönüllü seçilmiş. Bu gönüllüler en az bir defa sigara bırakma deneyimi yaşaması; sigarayı bırakma arzusunda olması; geçmişinde anksiyete/depresyon rahatsızlığına ilişkin herhangi bir tedavi görmemiş olması; hali hazırda herhangi bir ilaç kullanmaması; kronik bir rahatsızlığı bulunmaması; son 6 ayda nikotin haricinde bir bağımlılığı bulunmaması ve son altı ayda sarı kantaron ürünü kullanmamış olması kriterlerine göre seçilmiş.
Gönüllüler üç gruba ayrılarak üç farklı protokol uygulanmış. Birinci grupta Sarı kantaron tableti uygulanmasından 4 hafta sonra gönüllülere sigara bıraktırılıyor ve 10 hafta daha sarı kantaron özütü uygulanmasına devam ediliyor. İkinci gruptakilere sigarayı bıraktığı günden itibaren transdermal nikotin (deriden emilen nikotin tableti) uygulanıyor. Üçüncü gruba ise sarı kantaron tableti ve nikotin tableti birlikte uygulanıyor (yani birinci ve ikinci gruplar birlikte). 14ncü hafta sonunda gönüllülerde “mekânsal çalışma bilinci” testinin yanı sıra bazı özel testler (Bedfont Smokerlyzer cihazı ile nefeste karbon monoksit analizi vd.) uygulanıyor.
Süre sonunda sarı kantaron özütü uygulanan gönüllülerden yüzde 25’i, ciltten emilen nikotin tableti uygulanan ikinci ve üçüncü gruptaki gönüllülerden ise yüzde 37,5’unun sigara içmeyi sürdürdüğü tespit edilmiş.
Sonuç olarak, ilaç uygulamasından 10 hafta sonra sigarayı bırakmaya bağlı nikotin yoksulluğu şikâyetleri, özellikle mekânsal çalışma bilinci sorununda sarı kantaron özütünün ciltten emilen nikotin tabletleri kadar, hatta biraz daha fazla, etkili olduğu gözlemlenmiş.
Sarı kantaron’un hafif ve orta derecelerdeki bazı depresyon vakalarında mevcut sentetik ilaçlar kadar etkili olduğu klinik çalışmalar ile de ortaya konulmuştur. Bu bakımdan sigara bırakanlarda sarı kantaronun olumlu etkileri sürpriz değil, şüphesiz. Ancak bu çalışmada Ze 117 kodlu bir İsviçre firmasına ait özel bir sarı kantaron özütü kullanılmış. Bu özütte bazı ilaçlarla etkileştiği bilinen antidepresan etkili bileşenlerin (hiperisin ve hiperforin) miktarı azaltılmış. Kanımca sürekli kullanmak zorunda olduğunuz ilaçlar bulunmuyorsa ülkemizde bulunan ve sarı kantaron özütü taşıyan güvenilir marka bir ürünün kullanılması da mümkün.
Camfield DA, Scholey AB, ve ark., 2012: The neurocognitive effects of Hypericum perforatum special extract /Ze 117) during smoking cessation. PTR doi:10.1002/ptr.4909.
