Ülseratif kolit (bağırsak yangısı) hastalarına yaban mersini yardımcı olabilir
Yangılı bağırsak hastalıkları (IBD); Crohn hastalığı ve Ülseratif kolit hastalarının yaklaşık yarısı reçetelenen yangı giderici (5-amino salisilik asit, kortikosteroitler) ilaç tedavisinin sonuçlarından pek memnun olmadıklarını ifade ediyor. Bu durumda daha yoğun ilaç tedavilerinin uygulanması (bağışıklık sistemini baskılayıcı “siklosporin”, anti-tümör nekroz faktör tedavisi) ya da kolektomi gibi cerrahi müdahalelerin yapılmasını gerekiyor ki, bu da bir sürü sorunu beraberinde getiriyor. Bu bakımdan daha etkin ve güvenilir tedavilerin bulunması için çaba harcanıyor.
Hiç şüphesiz bu gibi durumlarda ilk olarak akla daha etkin olmasa bile hiç olmazsa daha güvenilir olabileceği düşünülen bitkisel ilaç seçenekleri geliyor. Bu bakımdan bitkilerde bol bulunan ve son yılların öne çıkan bitki bileşenleri olan polifenolikler ön plana çıkıyor. Polifenolikler arasında oksidatif hasar , yangıya, kansere karşı güçlü etkileri ile sık sık gündeme gelen antosiyaninler ön plana çıkıyor. Yaban mersini (bilberry; Vaccinium myrtillus) meyveleri antosiyanin türevleri bakımından zengin bir kaynak. Koyu siyahımsı meyveleri yüzde 50 ile 80’i antosiyaninlerden ibaret, yani neredeyse tamamı! Yeni yayımlanan bir açık ve prospektif (yani hastalar ne kullandıklarını biliyor ve uygulama sonunda etkinlik, güvenilirlik, tolerabilite değerlendirmeleri yapılıyor) bir klinik çalışmada ülseratif kolit hastalarına yaban mersini uygulanmış. İsviçre’ de yürütülen çalışmada yaşları 18 ile 65 arasında ve belirli bir süre standart tedavi almış 13 hafif ve orta derecede ülseratif kolit hastasına altı hafta süreyle hazırlanan yaban mersini preparatı verilmiş. Yaban mersini preparatı; ezilip püre haline getirilmiş ve suyu uçurulmuş ortalama 840 miligram antosiyanin içeriğine sahip 600 gram kadar yaban mersini meyvesine eşdeğer miktar. Tabi çalışmaya alınacak tüm hastalarda çalışmaya alınmadan önce gerekli klinik analizler ve anketler yapılmış, kullandıkları ilaçlar hastalıkları vd. kontrol altına alınmış. Uygulamanın bitimi ile klinik analizler ve sorgulama anketleri tekrar yapılmış.
Süre sonunda tekrar yapılan sigmoidoskopide bağırsak mukoza yangısında azalma, dışkı kalprotektin seviyesinde belirgin düşme, daha düşük histolojik aktivite skoru ve yangı cevabında hafifleme bu tedavinin etkinliği konusunda klinik ve biyokimyasal bulguları da desteklemektedir. Şüphesiz plasebo grubunun (yani yalancı ilaç) olmaması belki hastaların sonuçlara daha olumlu bakmalarına yol açmış olabilir. Ancak yapılan değerlendirmede hastaların bu uygulamadan memnuniyeti yüzde 53,8 iken, standart ilaç tedavisinden olan memnuniyetlerini yüzde 38,5 olarak değerlendirmişlerdir.
Diğer taraftan, yapılan yan etki değerlendirmesinde uygulamanın güvenilir olduğu, bazı hafif yan etki bildirimleri dil ve dişlerde meyvelerin antosiyanin içeriği nedeniyle koyu renklenme, midede hafif yanma ve gaz hissidir.
Bağırsak yangısı hastalarında yararlı olabilecek diğer bitkisel seçenekler
Zerdeçal kökleri, son yılların en dikkati çeken bitkisel ilacı. Zerdeçalın etkili bileşeni kurkumin’in yangıda rol oynayan çok sayıda mediyatör (özellikle nüklear faktör kappa B) üzerinde etkisinin bulunduğu yapılan çalışmalar ile ortaya konulmuş. Nitekim zerdeçal ve kurkumin’in kanserden tutun, oluşumunda yangının rol oynadığı neredeyse tüm hastalıklarda belirli ölçülerde etkinliği bulunduğu deneysel ve klinik çalışmalar ile de destekleniyor. Ülseratif kolit hastalarında da standart ilaç tedavisine ilave olarak kurkumin uygulamasının şikayetlerin hafifletilmesi, önlenmesi ve tedavisinde yararlı olabileceği preklinik ve klinik çalışmalar ile de ortaya konulmuş. Ufak ölçekli bir klinik pilot çalışmada (açık etiketli; Amerika B.D’de) 5 ülseratif kolit (550 miligramlık kapsül; 1 ay süre ile günde 2 defa ve ardından 1 ay süre ile günde 3 defa) ve 5 Crohn (360 miligramlık kapsül; 1 ay süre ile günde 2 defa ve ardından 2 ay süre ile günde 4 defa) hastasına ilaç tedavisi ile birlikte kurkumin uygulanması ile süre sonunda her iki grup hastada da beş hastadan dördünde şikayetlerin belirgin bir şekilde azaldığı gözlemlenmiş. Daha kapsamlı bir çalışma Japonya’da yürütülmüş. Altı ay süre ile 89 ülseratif kolit hastasında (bilimsel tasarımda) bir gruba sadece ilaç tedavisi, diğer gruba ise ilaç tedavisinin yanı sıra her öğünden sonra 1 gram kurkumin verilmiş. Yapılan klinik ve endoskopik incelemede kurkuminin hastaların yaşam kalitesini belirgin bir şekilde artırdığı bildirilmektedir.
Bir başka seçenek ise ananas meyvesinde bulunan ve yangı-giderici etkisi bilinen bir proteolitik enzim olan “Bromelin”. Halihazırda artrit dahil çeşitli yangılı hastalıklarda öneriliyor.
Omega-3 ve balık yağının yararı yok!
Diğer taraftan, yangılı bağırsak hastalıklarının beslenme şekli ile de yakın ilişkisi bulunmaktadır. Yangı-giderici etkili olduğu için ülsertif kolit ve Crohn hastalarına önerilen balık yağı ve omega-3 uygulamasının hiç bir olumlu katkısının bulunmadığı bildirilmektedir. Yürütülen klinik çalışmaların toplu şekilde değerlendirildiği raporlarda (Cochrane Database) herhangi bir gelişme gözlenememiştir.
Yangılı bağırsak hastalıkları teşhisi konulmuş 2609 kişiyi kaplayan 19 çalışmanın sonuçları incelendiğinde günlük diyette yüksek oranda toplam yağ, omega-6 yağ asitleri (yemeklik sıvı yağlar) ve et ürünleri bulunmasının hem ülseratif kolit ve hem de Crohn hastalarında şikayetleri artırdığını gösteriyor. Diğer taraftan, diyet lifi bakımından zengin sebze tüketiminin ülseraitf kolit hastalarında şikayetleri azaltabildiği sonucuna varılmış.
Mevcut bilgiler D vitamini eksikliğinin yangılı bağırsak hastalıklarının gelişiminde rolü bulunduğunu gösteriyor. Bu bakımdan daha kesin sonuçlar alınana kadar özellikle Crohn hastalarında düşük miktarlarda D vitamini desteği önerilebilir.
Aslında ülseratif kolit hastalarında yararlı olabilecek bitkisel ilaç seçenekleri oldukça geniş. Tüm hepsine burada yer verebilmek mümkün değil. Zaten çoğu ile ilgili yeterli klinik veri bulunmuyor. Burada sadece ülkemizde eczanelerde bulunabilecek ve uygulanabilecek, klinik çalışmalar ile de etkinliği gösterilmiş bazı örneklerden bahsedebildim. Ayrıca her bitkisel ilacın herkes için aynı şekilde başarılı sonuçlar vermesi beklenemez. Bu bakımdan tedavinize ek olarak kullanıldığında bu ürünlerin size ne derecede yararlı olabildiğini izlemenizi öneririm.
Biedermann L, Mwinyi J, Scharl M, et al. 2013: Bilberry ingestion improves disease activity in mild to moderate ulcerative colitis – An open pilot study. J Crohns Colitis 7(4), 271-279.Baliga MS, Joseph N, Venkataranganna MV, Saxena A, Ponemone V, Fayad R., 2012: Curcumin, an active component of turmeric in the prevention and treatment of ulcerative colitis: preclinical and clinical observations. Food Funct. 3, 1109-17.
Hanai H., et al., 2006: Curcumin maintenance therapy for ulcerative colitis: randomized, multicenter, double-blind, placebo-controlled trial. Clinical Gastroeneterology and Hepatology 4, 1502-6.
Holt PR., et al., 2005: Curcumin therapy in inflammatory bowel disease: A pilot study. Digestive Diseases and Sciences50, 2191-93.
Turner D et al., 2007: Omega 3 fatty acids (fish oil) for maintenance of remission in ulceraive colitis. Cochrane Database Syst Rev 3: CD006443.
See comment in PubMed Commons below
Ke F, Yadav PK, Ju LZ., 2012: Herbal medicine in the treatment of ulcerative colitis. Saudi J Gastroenterol. 18, 3-10.
Hou JK, Abraham B, El-Serag H., 2011: Dietary intake and risk of developing inflammatory bowel disease: a systematic review of the literature. Am J Gastroenterol. 106, 563-73.
