Cevizin insanoğlunun besin olarak ilk yararlandığı bitkilerden biri olarak biliniyor. Eski “Signatür” teorisinde ceviz tohumunun beyine benzemesi nedeniyle beyini geliştirdiğine inanılırdı. Nitekim cevizde bulunan L-arjinin amino asidinin beyin işlevlerini desteklediği yönünde bulgular mevcut. Ancak son 20-30 yılda yürütülen deneysel ve klinik çalışmalar cevizin çeşitli tip oksidatif etkenler üzerinde antioksidan etkisi bulunduğunu ve buna bağlı olarak kan lipit ve kolesterol değerlerini düşürdüğünü ortaya koyuyor. Bu bakımdan cevizin bir besinin ötesinde, bir sağlık savaşçısı olarak, özellikle kalp ve damar sağlığının korunması ve düzenlenmesine yönelik uygulamalar ön plana çıkıyor.
Çoklu doymamış yağ asitleri bakımından zengin ceviz tohumlarında bulunan linoleik asit (yağın yüzde 52,4’ü) ve alfa-linolenik asit (yüzde 12,5) kolay oksitlenebilme özelliğinde. Ancak ceviz tohumlarının içinde bulunan E vitamini (tokoferoller) ve ceviz tohumlarının sarı renkli zarında bulunan fenolik bileşiklerin (başlıcası hidroliz olmayan elajik tanenler) “antioksidan” etkisi sayesinde bu bozunma önleniyor.
Bu konuda bir kaç yıl önce bizim yaptığımız ufak ölçekli bir klinik çalışmada 3 aylık uygulamada kan lipit değerlerinde yüzde 15’lik bir düşme sağlandığını gözlemlemiştik (yazılarımı izleyenler hatırlar). Akşamdan 3-4 adet Ceviz meyvesi kırılıp içi bir bardak su içerisine atılarak sabaha kadar bekletilir. Sabah kalkınca aç karnına önce bardaktaki sarı renkli su içilir ve ardından cevizler yenir. Suyun içerisinde çözünen antioksidan etkili tanen tipi polifenolik bileşenlerine bağlı olarak tadı buruktur. Yenen cevizler içerisinde ise antioksidan E vitamini bulunur.
Yeni yayımlanan iki klinik çalışmanın sonuçları da bizim bulgularımızı destekliyor. Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan iki klinik çalışmadan biri 23 ile 44 yaşları arasında 32 sağlıklı gönüllülerde yürütülmüş. Bir gruba yüksek doymuş yağ içerikli diyet, diğer gruba ise ceviz (90 gram) verilmesinden 24 saat sonra ölçülen kan değerlerinde ceviz verilen grupta kan antioksidan kapasitesinin (gama-tokoferol ve kateşinler) belirgin bir şekilde yükseldiği, lipit değerlerinin ise düştüğü görülmüş. Yani tek sefer bile ceviz yenilmesi ile etki ortaya çıkmaya başlıyor. Bu çalışma dünyada en yüksek yaş ortalamasına sahip yerlerden biri olan Amerika’nın Loma Linda’ kentinde yapılmış.
Diğer çalışmada ise cevizin obez ya da aşırı kilolu orta derecede yüksek kolesterol hastalarında kan lipit değerleri üzerindeki etkisi incelenmiş. Bu defa Ceviz tohumunun her parçasının etkisi ayrı ayrı değerlendirilmiş. Yani gruplara ayrı ayrı tek seferde; tüm ceviz (85 gram), ceviz tohumunun sarı zarımsı kısmı (5,6 gram), yağı alınmış ceviz tohumu (34 gram) veya ceviz yağı (51 gram) verildikten sonra biyokimyasal tahlil sonuçları değerlendirilmiş. Sonuç olarak ceviz tohumunun her kısmının ayrı ayrı yararları bulunduğu, birbirinin etkilerini tamamladığı gözlemlenmiş. Ceviz yağı, içerisindeki alfa-linolenik asit (ALA), fitosteroller gibi yağda çözünen bileşenler nedeniyle tüm ceviz ve sarı tohum zarından daha hızla emilerek bilhassa damar işlevleri (endotel) üzerinde etki göstermiş. Araştırmada gözlenen bir başka yeni bulgu ise tüm ceviz ve ceviz yağının kolesterolü düşürücü etki şekline yönelik. Cevizin İyi huylu kolesterol olarak bilinen HDL ve apoA-1’den bağımsız olarak, kolesterolün taşınmasını baskılayarak koroner damarlarda birikmesini azalttığı ileri sürülüyor [bilimsel olarak, kalp krizi riskinin belirlenmesinde bir değer olarak kabul edilen makrofajlardan kolesterol efluksunu önleyerek].
Bütün bu bulgular bizim daha önce yaptığımız çalışmanın sonuçlarını destekliyor. Taze cevizin piyasaya çıktığı bu günlerde bu değerli besinden sağlığımızı korumak için yararlanmak akılcı olacaktır.
Berryman CE., et al., 2013: Acute consumption of walnuts and walnut components differentially affect postprandial lipemia, endothelial function, oxidative stress, and cholesterol efflux in humans with mild hypercholesterolemia. Journal of Nutrition143, 788-94.
Haddad EH, et al., 2014: Effect of a walnut meal on postprandial oxidative stress and antioxidants in healthy individuals. Nutrition Journal 13;4. Doi:10.1186/1475-2891-13-4.
