Lavanta bitkisinin güzel kokulu açmamış çiçekleri ve bunlardan elde edilen uçucu yağın uykusuzluk, sinir bozuklukluları, gerginlik gibi psikolojik sorunlarda şikâyetlerin hafifletilmesi ve tedavisinde etkili ve güvenilir bir tercih olduğu bilim çalışmalar ile de ortaya konuluyor. Benim hem evde ve hem de fakültedeki odamda masamın üzerinde nane yağı ile birlikte lavanta yağı bulunur. Kendimi yorgun hissettiğimde her ikisinden arka arkaya koklarım. Ancak lavanta yağını daha az koklamak gerekir, fazla koklarsanız uyutabiliyor.
Tabi uçucu yağın kalitesinin ne kadar önemli olduğunu özellikle belirtmem gerekir. Latince bilimsel adı ile “Lavandula angustifolia” bitkisinden elde edilmiş olması ve saf olması gerekli. Yani vücuda uygulamak için sabit yağ ile karıştırılmış masaj yağı olmamalı, tercihan eczanelerden güvenilir marka ürünlerin alınmasını öneririm.
Bilimsel çalışmalar ile etkili bileşenlerinin linalol ve linalil asetat olduğu ortaya konulmuş. Lavanta yağının yatıştırıcı özelliğinden çeşitli alanlarda yararlanılmaktadır. Uyku sorunu çekenler için hemen sinir haplarına başvurmak yerine yatmadan önce lavanta yağı koklamak ya da 2-3 damla lavanta yağı damlatılmış su içilmesi yararlı olabiliyor. Demans ve Alzheimer hastalarının yatırıldığı bakım kliniklerinde gece hastaların yastığına 3-4 damla damlatıldığında hastanın rahat uyumasını sağladığı ve bu suretle ertesi günü hastanın günlük yaşamında daha rahat olduğu gözlemlenmiş.
Lavanta bitkisinin yatıştırıcı etkisi bulunmasına karşılık depresyon tedavisinde antidepresan ilaçlar gibi etkili olabilecek bir etki şekli yok. Yeni yayımlanan iki klinik çalışma lavanta bitkisinin ağır depresif bozuklukların tedavisinde de olumlu etkileri bulunabileceğini ortaya koyuyor. Bu çalışmalardan ilki 2013 yılında yayımlanmış. İran’da yürütülen çalışmada bir grup (40 kişi) depresyon hastasına antidepresan ilaç (sitalopram 20 miligram) verilirken, diğer grup hastalara (40 kişi) ise antidepresan ilaçla birlikte günde iki defa lavanta çiçeklerinden demlenerek hazırlanan çay içirilmiş. Çayın derişimi biraz yüksek (5 gram lavanta çiçeği), Lavanta çiçeklerinin çok güzel kokusu olmasına rağmen tek başına çay olarak tüketildiğinde içilmesi zor olabiliyor. Nitekim hastaların bir kısmında (yüzde 13) bulantı şikâyeti kaydedilmiş. Sonuçlar 4 ve 8 hafta sonra yapılan klinik depresyon skoru ölçümleri ile değerlendirilmiş. Süre sonunda lavanta çayının uygulandığı bu kısa süre içerisinde tedavi cevabının az da olsa bir miktar daha kuvvetlenmesine katkı sağladığı görülüyor. Araştırıcılar yaptıkları değerlendirmede, antidepresan ilaç tedavisinde istenilen tedavi cevabının ancak 46 haftada sağlanabildiğini, bu süre içerisinde lavanta çayının kullanılmasının hastaların tedavinin etkinliği konusunda kapılabilecekleri ümitsizliğin önlenmesi bakımından katkı sağlayabileceğini ileri sürüyorlar.
Almanya’da (Berlin) yürütülen 2014 tarihli çalışmada ise ağır depresif hastalarda lavanta yağı kapsülleri kullanılmış. Kapsüllerde yer alan lavanta yağı etkili bileşenleri (linalol ve linalil asetat) bakımından zenginleştirilmiş bir özel ürün. Çalışma ağır depresif hastalarda bu ürünün kullanılması ile gerginlik, huzursuzluk, endişe, uykusuzluk gibi şikâyetlerinde görülen gelişmenin “geriye dönük” sorgulanması şeklinde uygulanmış. Bu çalışmanın sonuçları da İran’daki çalışmanın sonuçlarını destekliyor. Lavanta yağının hastaların uykusuzluk, ajitasyonlar, gerginlik, endişe gibi şikâyetleri üzerinde etkisini ilk haftadan itibaren gösterdiğini ve antidepresan ilacın etkisini gösterinceye kadar geçen sürede hastanın tedaviye uyumunu artırdığı gözlemlenmiş. Diğer taraftan, bu çalışmaya katılan hasta sayısının düşük olması (8 hasta), uygulanan kapsül miktarının farklı ve uygulama süresinin kısa olması (3 hafta) nedeniyle daha ayrıntılı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Lavanta yağı ne kadar güvenli; miktarı abartmadığınız sürece Lavanta yağı koklamanın hiçbir zararı bulunmuyor; vücutta birikme riski yok. Ancak fazla koklanırsa solunum sistemi mukozasında hassasiyete bağlı tepkimeler, tahammülsüzlük görülebilir.
Fissler M., et al., 2014: A case series on the use of oral lavender oil in Major Depressive Disorders; Effects on agitation, anxiety and insomnia. Complement. Ther. Med. 22, 63-9.
Nikfarjam M., et al., 2013: The effects of Lavandula angustifolia Mill. İnfusion on depression in patients using citalopram:A comparison study. Iranian Red Crescent Medical Journal, 15, 734-9.
