Mayıs ayında açan piramit şeklinde dizilmiş güzel çiçekleri ile yol kenarları ve park/bahçelerde süs bitkisi olarak tanıdığımız “Atkestanesi” ağacının aslında vatanı -ülkemizin de dâhil olduğu- Balkanlar. Ancak biz tohumlarından hazırlanan özütün varis, iyileşmeyen bacak yaraları (varikoz ülser) gibi “kronik venöz yetmezlik hastalığı” tedavisinde çok kullanılan önemli bir ilaç olduğunun pek farkında değiliz. Tohum ekstresi ve bundan elde edilen “eskin” ile hazırlanan ilaçlar onlarca yıldır Avrupa ülkelerinde piyasada yüksek talep görüyor. Komik olan ise atkestanesi tohum ekstresi taşıyan ürünlerin ülkemizde daha yeni yeni eczanelerde yer almaya/tanınmaya başlaması. Peki neden? Dünyada erkeklerin yüzde 10-15’i, her dört kadından birini (yüzde 25) etkileyen bu kronik venöz yetmezlik şikâyetleri ülkemiz insanlarında görülmüyor mu? Bizler ayrıcalıklı bir toplum muyuz?
En basitinden işinizde bütün gün masa başında oturuyorsunuz, ya da işiniz gereği uzun süre ayakta durmak zorundasınız. Akşam eve dönünce bacaklarınızı koyacak yer bulamıyor musunuz? Uzatınca şikâyetler hafifliyor mu? Ya da bacaklarda belirginleşmiş mavi örümcek ağı görünüşlü damarlanma mı başlamış? Daha ilerisi varis, bacakta şişlik, huzursuz bacak, bacak dokusunda sertleşme (dermatoskleroz) ve nihayetinde bacaklarda iyileşmeyen yaralar (varikoz ülser)! Bacaklarınızı bir inceleyin, bunlar var mı? Çevrenizdeki insanların ayak bileklerine bir bakın, kaçının ki kalınlaşmış? Bütün bu belirtiler “venöz yetmezlik hastalığının” çeşitli kademelerdeki belirtileri. Önlemlerinizi almazsanız size ileride hayatı zehir edebilir! Amerika Birleşik Devletlerinde yıllık işgücü kaybının 2 milyon gün civarında olduğu, Almanya’da ise bu tip sorunlara bağlı yıllık sağlık harcamalarının 1,3 milyar doları bulduğu bildiriliyor. Bu sağlık harcamalarına kişilerin yaşam kalitesinde yol açtığı kötüleşme ve hatta kişinin işten erken çekilmek zorunda kalması gibi sonuçları da katarsak hasar oldukça fazla! Bu tip sağlık sorunlarında bazı bitkisel ürünler şikâyetlerin azaltılması, hastanın yaşam kalitesinin artırılması, hafif ve orta derecede vakalarda ise tedavisinde etkin çözümler sağlayabiliyor. Bunlar arasında at kestanesi tohumu ekstresi veya bundan elde edilen açillenmiş triterpen saponin karışımı olan “eskin” en öne çıkan seçeneklerden biri. Gerek ağızdan uygulanan tabletlerinin, gerekse haricen kullanılan merhemlerinin sorunun çözümünde etkili olabildiği bilimsel araştırmalar ile de destekleniyor. Hatta Almanya’da enjekte edilen ilacı bile var.
Eskin’in etkisini çeşitli şekillerde gösteriyor: kılcal toplardamarların (ven/venül) çeperini sağlamlaştırıyor, sıkılaştırıyor ve damarlardaki kasılma hareketini artırarak kan akımını hızlandırıyor (venotonik). Bu suretle çeperlerde oluşan boşluklardan kan sıvısının dışarı sızarak bacaklarda ödem, şişliğe yol açmasını önlüyor. İltihap (yangı) giderici etkisi ile hücrelerarası boşluklara sızmış ödemi dağıtıyor. Ayrıca damarlarda birikmiş pıhtıları çözerek (fibrinolitik) kan akımının normalleşmesine yardımcı oluyor.
Eskin’in bu etkilerini hangi şekilde gösterdiği de açıklanmış. Damarların çeper yapısında yer alan proteoglikanlarının yıkımında rol oynayan elastaz, kollajenaz ve hyalüronidaz enzimlerin etkilerini baskılayarak damar çeperinin sıkılaşmasını sağladığı gösterilmiştir.
Yürütülen klinik çalışmalarda [1051 hastayı kapsayan 13 randomize plasebo kontrollü çalışma ve 10.725 hastayı kapsayan 3 gözlem çalışması] eskin’in bacak ödemi, ayak bileği ve baldır çevresi kalınlığı, bacaklarda ağrı, dokunmada hassasiyet, bacaklarda yorgunluk ve ağırlık hissi, şişkinlik, baldırlarda ve kaşınma gibi kronik venöz yetmezlik şikâyetleri üzerinde etkinliği incelenmiş. Sonuç olarak eskin’in özellikle bacak hacmini, bacak ağrısını, bacak ödemini ve kaşıntıyı önemli ölçüde azalttığı bildirilmektedir. Diğer taraftan, bacaklarda yorgunluk ve ağırlık hissi ile baldır krampları üzerinde belirgin bir etkinlik sağlanamamıştır. Bu çalışmalarda belirgin bir yan etki gözlenmemiştir.
Etkinin sağlanabilmesi için eskin ürününün düzenli olarak en az 3 ay kullanılması önerilmektedir. Şikâyetlerin hafifletilmesi için başlangıçta birkaç hafta varis çorapları ile birlikte kullanılması önerilebilir. Varis çoraplarının hastanın yaşam kalitesine olumsuz etkileri nedeniyle 3-4 hafta sonra bırakılması durumunda, eskin etkisini göstermeye başlayacağından hastanın şikâyetlerinde hafifleme kendini göstermeye başlıyor.
Bir uyarı, çoğu kimse bitkinin özütünü kullanmak yerine ben doğalını kullanırım diye düşünüyor. Bu durum tehlikeli, çünkü tohumları siz toz edip doğrudan kendiniz kullanmaya kalkarsanız içerisinde bulunan kumarin türevleri nedeniyle artan kanama riski, son derece ciddi, hayati sorunlara yol açabilir. Bu nedenle eskin taşıyan güvenilir marka ürünleri eczaneden temin edip kullanın.
