Fazla tuz tüketiminin insan sağlığı bakımından taşıdığı riskler sık sık gündeme geliyor. Tuzun azaltılması ile yüksek tansiyon gibi kalp-damar hastalıkları sorunlarında sağlanan olumlu gelişmeler klinik araştırmalar ile de destekleniyor. Kalp-damar hastalıkları gelişiminin önlenmesi bakımından uluslararası yetkili kurumlar tarafından günlük alınan sodyum miktarının 1,5 ile 2,4 gramı aşmaması isteniyor. Ancak tüm dünyada yapılan toplum değerlendirmelerinde genellikle kişilerin ortalama günde 3 ile 6 gram arasında sodyum tükettiği ortaya konulmuş. Bu miktar her gün yaklaşık 7,5 ile 15 gram tuza eşdeğer. Yani tüm uyarılara rağmen insanların büyük bir kısmı tuzdan vazgeçemiyor.
Bir lezzet öğesi olan tuzu tamamen hayatımızdan çıkarmak mümkün mü? Sodyumu sadece yemeklerimize ilave ettiğimiz tuz ile almıyoruz, yediğimiz meyve, sebze, sos, tahıl ya da içtiğimiz su hepsinin içerisinde zaten bir miktar bulunuyor. Yani sodyumdan kaçınmak mümkün değil.
Peki, tuzu tamamen kesmek sağlığımızı korumak için yararlı mı? Aslında sodyum kısıtlamasının kalp-damar hastalarında sağladığı yararlar ortaya koyan ve değerlendiren çok sayıda klinik araştırma bulunmasına karşılık, sodyum kısıtlamasının sağlıklı bir bireyin sağlığında ne gibi farklılıklar yaratabileceği ile ilgili yeterli bilgi bulunmuyor. Bu konuda geniş kapsamda bir çalışmanın sonuçları ünlü tıp dergisi “The New England Journal of Medicine” Ağustos 2014 sayısında yayımlandı.
Çalışma, beş kıtada 101.945 kişinin idrar analizi (sabah, açlık) örneklerinde sodyum ve potasyum değerleri ile kalp-hastalıkları gelişimi riski ve ölüm oranı arasındaki ilişki değerlendirilmiş. Sonuç olarak 7 gram ve üzeri miktarlarda sodyum tüketenlerde ölüm ve kalp-damar hastalığı gelişimi riskinin arttığı, bu riskin yüksek tansiyon hastalarında çok daha yüksek olduğu görülmüş. Şüphesiz, bu sonuç yeni bir bulgu değil; bilinenin tekrar ilanı. Ancak çalışmada dikkati çeken önemli ve yeni bulgu; günde 3 gramdan düşük sodyum alanlarda ölüm ve kalp-damar hastalığı gelişme riskinin yüksek sodyum alanlardan daha yüksek olduğu gerçeği. Ölüm ve kalp-damar hastalıkları gelişimi bakımından en düşük risk günlük 3 ile 6 gram sodyum tüketen bireylerde görülmüş. Bu bakımdan araştırıcılar günlük sodyum miktarının 3 ile 6 gram arasında tutulmasının gerek sağlıklı bireyler ve gerekse kalp-damar hastaları için önemli olduğunu vurguluyor.
Çalışmada idrar potasyum değerleri de değerlendirilmiş. İdrarla atılan potasyum miktarı arttıkça kalp-damar hastalıkları gelişimi ve ölüm riskinin düştüğü gözlemlenmiş. Bu konuda 2006 yılında yayımlanan bir ufak ölçekli klinik çalışmada bildirilen “potasyumca zengin tuz kullanılmasının kalp-damar hastalıklarına bağlı ölümleri azaltabileceğine” ilişkin bulgular destekleniyor. Ancak araştırıcılar potasyumca zengin tuz kullanımının sağlayabileceği olumlu katkıların ve olası risklerin daha ayrıntılı araştırılması gerektiğini vurguluyor.
Sonuç olarak her zaman halk arasındaki bir deyişi hatırlamakta yarar var; “Azı karar, çoğu zarar.”
O’Donnell M, et al., 2014: Urinary sodium and potassium excretion, mortality and cardiovascular events. N.Engl.J. Med. 371, 612-23.
