Gelişen iletişim araçları nedeniyle dünya artık çok daha küçük. Bugün dünyanın en uzak köşesinde yetişen bir meyve ve sebzeyi ülkemizde de biliyor ve temin edebiliyoruz. Aynı şekilde sağlık için yararlı bir bitki de ülkemizde kullanıma girebiliyor. Meksika, Guatemala gibi Orta Amerika ülkelerinde bulunan ve Azteklerin besini olan ”chia tohumu” ya da Peru dağlarında yetişen “maca kökü” ülkemizde de artan ilgi görüyor.
Uzakdoğu tababeti denilince akla ilk olarak Geleneksel Çin Tababeti gelir. Yaklaşık beşbin yıllık bir geçmişi olan bu tıp öğretisinin etkinliği günümüzde yürütülen kapsamlı bilimsel araştırmalar ile ortaya konuluyor. Bu araştırmaların sonucu, bu tip bitkisel ürünler batı ülkelerinde de yoğun talep görmeye başladı. Bu bitkiler arasında Türkiye’de pek bilinmeyen bir Çin bitkisi olan “Schisandra chinensis” ‘in salkımlar şeklindeki ufak kırmızı renkli meyveleri “şizandra” olarak Geleneksel Çin tababetinde binlerce yıldır kullanılıyor. Özellikle gençliği koruyan, yaşlanma karşıtı, yani “anti-aging” ve güzellik toniği olarak kabul ediliyor; aynı bitkinin Rusya’da benzer şekilde genel tonik etkisi ile vücut direncini artırıcı, yorgunluğu giderici, stres etkenlerine karşı koruyuculuk sağladığı kabul ediliyor. Yeryüzünde şimdiye kadar tanımlanan tüm şizandra türleri (20-30 kadar) içerisinde sadece Asya’da yetişen bu bitkinin meyvelerinin etkili olduğu bildiriliyor.
Zengin kimyasal içeriğine bağlı tespit edilen biyolojik etkileri nedeniyle şizandra meyvelerinden hazırlanan özütler dermatolojik amaçlarla da yaygın olarak kullanılıyor. Geleneksel kayıtlarda yer alan şizandra meyvelerinin cilt üzerinde tonik, nemlendirici, yara iyileştirici, iltihap giderici ve genişlemiş kan damarları üzerinde daraltıcı etkileri bilimsel araştırmalar ile destekleniyor. Özellikle taşıdığı lignan tipi bileşenlerin iltihap giderici ve antioksidan etkileri dikkat çekici. Lignanların iltihap giderici etkisini vücutta bazı enzimlerin [COX-2 ve nitrik oksit sentaz (NOS)] salgılanmasını baskılayarak gösterdiği ortaya konulmuş. Şizandra meyvelerinin nitrik oksit oluşumunu azaltması, Geleneksel Çin Tıbbında “genişlemiş kan damarlarını daraltıcı” olarak kullanılışını da doğrulamaktadır. Meyvelerin bu etkisinden kozmetik formüllerde çeşitli amaçlarla yararlanılıyor;
- Cildin koruyucu engelini kuvvetlendirerek tahrişin azaltılması,
- Ciltte yaşlanmanın etkilerini hafifletmek (Anti-aging) ve canlandırıcı olarak,
- Güneş ışınlarına bağlı olarak oluşan zararlı reaktif oksijen radikallerinin deri dokusunda hasara (Foto-yaşlanma) karşı koruyuculuk sağlamak amacıyla.
Şizandra meyvelerinin etkileri sadece derideki bu işlevleri ile sınırlı değil, şüphesiz. Asya tıp öğretisinde meyvelerin günümüzde hepimizin yakındığı sorunlar olan vücut direncinin artırılması, yorgunluğun giderilmesi, stres etkenlerine karşı mücadelede gündemde yer alacağı aşikar.
