Ginkgo biloba çeşitli etkenler ve özellikle yaşlanmaya bağlı hafif algılama ve bunama sorunlarında algılamayı geliştirmesi bakımından gündemde olan popüler bir bitki. Bu sorunlar üzerinde standart özütün etkinliği kapsamlı bilimsel çalışmalar ve meta-analiz çalışmaları ile ortaya konuluyor. Bu köşede sıklıkla Ginkgo ‘nun etkisi üzerinde yapılmış önemli bilimsel çalışmalara yer veririm. Yapılan araştırmalarda Ginkgo’nun söz konusu etkisinin içerisinde bulunan ginkgolitlerden kaynaklandığı tespit edilmiş. Bu nedenle etkili olabilmesi için içerisinde ginkgolitlerin yeterli miktarlarda bulunması önemli. Nitekim Ginkgo’nun etkinliğini gösteren klinik çalışmaların önemli bir kısmı standart Ginkgo özütü (EGb761) ile yürütülmüş.
Diğer taraftan, yine sıklıkla Ginkgo’nun etkisiz olduğunu gösteren bilimsel çalışmalar ve yorumlar yayımlanıyor. Herkesin kafası karışmış durumda. Ginkgo etkili mi, etkisiz mi? Bitkisel ilaçlara karşı kusur arayanlar “bütün bitkiler gibi bunun da etkisi hayali, plasebo” diye ortaya çıkıyorlar.
Aslında bu sorunun cevabı çok açık. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nde yapılan bir analiz çalışmasında ülkemizde piyasada bulunan on üç Ginkgo ilacının içeriği araştırılmış. Sonuçlar gerçekten şaşırtıcı. Piyasadaki yedi ürünün içerisinde ginkgolit bulunamamış, sadece rutin (bir flavonoit) tespit edilmiş [bilgi notu: rutin kısa bir süre öncesine kadar standart Ginkgo özütü analizinde yararlanılan ve kolay temin edilebilen bir işaretleyici bileşen olarak kabul ediliyordu]. Buna karşılık standart Ginkgo özütü (EGb761 ve bir marka daha) ile üretilen ürünlerin içerisinde ginkgolit bulunabilmiş. Dolayısıyla etkili madde taşımayan ürünlerin etki göstermesini beklenmek hayalcilik olur.
Ginkgo orta yaşlılarda da etkili mi?
Bana en sık sorulan sorulardan biri Ginkgo’nun genç ve orta yaşlı sağlıklı kişilerde de etkili olup olamayacağıdır. Bu konuda klinik çalışma bulgusunun az olması nedeniyle ben şaka ile karışık olarak cevap veririm: “Ginkgo vererek Einstein yaratamazsınız”. Ginkgo etkisini beyinde kan akımını hızlandırarak beyin hücrelerinin daha iyi beslenmesini sağlayarak gösterir. Dolayısıyla kişinin beyin kapasitesini en yüksek seviyede göstermesine yardımcı olabilir. Ancak sağlıklı kişilerde etkinliğini araştıran çalışma sayısı az.
Yeni yayımlanan bir çalışma Ginkgo’nun orta yaşta bireylerde hafızayı kuvvetlendirmek ve algılamayı geliştirmek amacıyla yararlı olup olmayacağı konusunda bilimsel bulgular ortaya koyuyor.
45-56 yaşları arasında 188 sağlıklı gönüllü bireylerin bir kısmına altı hafta süresince günde 240 miligram standart Ginkgo özütü (EGb761) taşıyan kapsüller, diğer kısmına ise boş ilaç (plasebo) veriliyor. Sonuçlar çalışmanın başlangıcında ve ilaç uygulama süresinin sonunda yapılan bilimsel bellek analiz testleri ile değerlendiriliyor. Ginkgo’nun altı hafta sonunda sağlıklı orta yaşta bireylerde “numara hafızasını” belirgin bir şekilde geliştirdiği, ancak “geçilen yol hafızasını” belirgin bir şekilde etkilemediği gözlemlenmiş. Zaten yol hafızası bence ayrı bir yetenek.
Klinik çalışmanın sonuçları da benim şaka yollu mesajımı destekliyor; Ginkgo ile Einstein yaratamazsınız ama kapasitenizi daha etkin kullanabilirsiniz. Çalışmada süre boyunca yan etki değerlendirmesi de yapılmış ve Ginkgo uygulaması ile hiçbir yan etki görülmemiş. Bu arada bir konuya dikkatinizi çekmek isterim. Eğer kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız, Ginkgo’nun da kan sulandırıcı etkisini hesaba katmanız gerekir.
